بخيلان

بخل (خسيسي) به معناي خودداري كردن از انفاق اموالي است كه به نحو مشروع و صحيح آن را به دست آورده و مالك ظاهري آن شده است؛ ولي بايد توجه داشت كه مالك اصلي و حقيقي آن خداي متعال است و از هر جهت در اختيار او است؛ بدهد يا بگيرد و يا كم و زياد كند و يا عوارض مختلفي پيش آورد كه مانع از استفاده شود. اين ‌طور نيست كه وقتي كسي مالي را به دست آورد، ديگر همه چيز حل است و هيچ آفتي آن را تهديد نكند؛ لذا اموالي كه حقوق واجب آن پرداخته نشده و اجتماع از آن بهره ‌اي نگرفته است و تنها در مسير هوس هاي فردي به كار گرفته شده و يا بي ‌دليل روي هم انباشته گرديده و هيچ كس از آن استفاده نكرده، همانند ساير اعمال زشت انسان در روز قيامت، طبق قانون تجسّم اعمال، مجسّم مي‌شود و به صورت وسيلة عذاب دردناكي در خواهد آمد.

خداي متعال مي‌فرمايد: «وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذينَ يَبْخَلُونَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَيْراً لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَيُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيامَة»؛ [1] آنان كه دربارة نعمتهاي الهي كه از كرم خويش به آنها داده، بخل مي ‌ورزند، گمان نكنند كه بخل ورزيدن براي ايشان سودي خواهد داشت؛ بلكه باعث شرّ براي آنان خواهد شد. روز قيامت همان ثروتها را مثل طوقي بر گردنشان مي‌اندازند.

رسول خدا صلی الله علیه و آله در اين باره مي ‌فرمايد: «مَنْ تَرَكَ كَنْزاً مُثِّلَ لَهُ يَومَ الْقِيَامَةِ شُجَاعاً أقْرَعَ لَهُ زَبِيبَتَانِ يَتْبَعْهُ وَيَقُولُ: وَيْلَكَ مَا أنْتَ؟ فَيَقَولُ: أنَا كَنْزُكَ الَّذِي تَرَكْتَ بَعْدكَ»؛ [2] هر كس اندوخته ‌هايي از خود بر جاي گذارد، در روز قيامت به صورت ماري خطرناك داراي دو خال بر بالاي چشم بر او ظاهر مي‌شود و او را دنبال مي‌كند. آن شخص مي‌گويد: واي بر تو! كيستي؟. مار مي‌گويد: من آن گنجم كه پس از خود بر جاي گذاشتي.

در روايت ديگر فرمود: «يُصَوِّرُ اللهُ تَعَالَي مَالَ أحَدِكُمْ شُجَاعاً أقْرَعَ فَيُطَوَّقُ فِي حَلْقِهِ وَيَقُولُ أنَا مَالُكَ الَّذِي مَنَعْتَنِي أنْ تَتَصَدَّقَ بِي»؛ [3] خداوند متعال مال شما را به صورت اژدهايي زهردار در مي‌آورد كه بر گردن صاحبش مي‌پيچد و مي‌گويد: منم مال تو كه مرا از دادن در راه خدا منع كردي.

در ادامه روايت آمده است: پس او را با دندانهايش نيش مي‌ زند كه در اين هنگام صيحه و نعره مي ‌زند.

مانعين زكات

زكات، يكي از واجباتي است كه خدا براي حلّ مشكلات اقتصادي جامعه و برطرف كردن نياز فقرا با نصاب مشخصي در اموال بندگان قرار داده است. اهميت اين مسأله آنچنان بالا است كه امام صادق علیه السلام مي‌فرمايد: «مَنْ مَنَعَ قِيرَاطاً مِنَ الزَّكَاةِ فَمَا هُوَ بِمُسْلِمٍ وَ لَا بِمُؤْمِن»‏ ؛[4] هر كس از دادن يك قيراط زكات امتناع ورزد، مؤمن و مسلمان نيست.

امام باقر علیه السلام فرمود: «مَا مِنْ عَبْدٍ مَنَعَ مِنْ زَكَاةِ مَالِهِ شَيْئاً إِلَّا جَعَلَ اللَّهُ لَهُ ذَلِكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثُعْبَاناً مِنْ نَارٍ يُطَوَّقُ فِي عُنُقِه»‏ ؛[5] هيچ بنده‌اي نيست كه زكات مال خود را ـ اگر چه اندك باشد ـ ندهد، مگر اينكه خدا آن را روز قيامت به صورت اژدهايي طوق گردنش مي‌كند.

در روايت ديگر فرمود: خدا روز قيامت گروهي از مردم را از قبرها برمي ‌انگيزد، در حالي كه دست هاي آنان به گردن هايشان بسته شده و به اندازة سر انگشتي قدرت برداشتن چيزي را ندارند و فرشتگاني همراه آنانند و آنان را سخت سرزنش مي‌كنند و مي‌گويند: «هَؤُلَاءِ الَّذِينَ مَنَعُوا خَيْراً قَلِيلًا مِنْ خَيْرٍ كَثِيرٍ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ أَعْطَاهُمُ اللَّهُ فَمَنَعُوا حَقَّ اللَّهِ فِي أَمْوَالِهِمْ»؛ [6] اينان كساني ‌اند كه از مال فراواني كه داشتند، مالي اندك را نپرداختند. اينان كساني ‌اند كه خدا به آنان ثروت داده بود؛ ولي حقّ خدا را از اموال خود ندادند.

«عبيد بن زراره» از امام صادق علیه السلام نقل كرده است كه فرمود:‌ هيچ كس نيست كه از دادن درهمي در راه حق امتناع ورزد، مگر آنكه دو برابر آن را به ناحق خرج مي‌كند: «وَ مَا رَجُلٌ يَمْنَعُ حَقّاً مِنْ مَالِهِ إِلَّا طَوَّقَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ حَيَّةً مِنْ نَارٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»؛ [7] و هيچ كس نيست كه حقي را در مال خود منع كند، مگر آنكه خدا آن را روز قيامت به ماري آتشين تبديل مي‌كند و به گردنش مي‌افكند.

خواندن قرآن براي كسب معاش

امام صادق علیه السلام از پدرش و او از پدرانش نقل كرده است كه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ يَأْكُلُ بِهِ النَّاسَ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ وَجْهُهُ عَظْمٌ لَا لَحْمَ فِيهِ»؛ [8] هر كس قرآن را قرائت كند تا بدين ‌وسيله چيزي از مردم كسب كند، روز قيامت در حالي وارد مي‌ شود كه صورتش جز استخوان نيست و گوشتي در آن وجود ندارد.

کمک نکردن به مؤمن فقیر در صورت استطاعت

امام صادق علیه السلام فرمود: هر مؤمني كه مؤمن ديگري را از چيزي كه بدان نيازمند است و مي ‌تواند نياز او را شخصاً يا توسط ديگري برآورده سازد، منع نمايد «أَقَامَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُسْوَدّاً وَجْهُهُ مُزْرَقَّةً عَيْنَاهُ مَغْلُولَةً يَدَاهُ إِلَى عُنُقِهِ فَيُقَالُ هَذَا الْخَائِنُ الَّذِي خَانَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ ثُمَّ يُؤْمَرُ بِهِ إِلَى النَّارِ»؛ [9] خدا در روز قيامت او را با صورتي سياه و چشماني كبود و در حالي كه دستهايش بر گردنش بسته شده است،‌ بر پا نگاه مي‌دارد و آنگاه سروشي بانگ برمي‌آورد كه: اين (همان) جنايتكاري است كه به خدا و رسول او خيانت ورزيده است. آنگاه فرمان مي‌رسد كه او را به (جانب) آتش برند.

پاورقی:

[1]. آل عمران/ 180.

[2]. مجمع البيان في تفسير القرآن، فخر الدین طریحی، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1416 ق، ج5، ص 2.

[3]. إرشاد القلوب إلي الصواب، حسن ديلمي، شريف رضي، چاپ اوّل، قم، 1412 ق، ج 1، ص 52.

[4]. المحاسن، احمد بن ابی عبدلله برقی،دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 ش، ج 1، ص 88، باب 11، ح29.

[5]. الكافي، کلینی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ج 3، ص504، باب منع الزكاة، ح 10.

[6]. همان، ص 506، باب منع الزكاة، ح 22.

[7]. همان، ص 504، باب منع الزكاة، ح 7.

[8]. وسائل الشيعه، شیخ حرّ عاملی، مؤسسه آل‏البیت(علیهم السلام)، قم، 1416 ق، ج 6، ص 183، ح 7682.

[9]. المحاسن، ج 1، ص 100، ح 71؛ الكافي، ج 2، ص367، باب من منع مؤمناً شيئاً ...، ح 1.

منبع:حوزه