عبدالباری عطوان در یادداشتی درباره حادثه منا نوشت: دو هفته بعد از فاجعه سقوط جرثقیل بر سر حجاج در مکه مکرمه و جان باختن صد و ده تن از حجاج، بامداد امروز فاجعه بزرگ تری روی داد که در نتیجه آن بیش از هشتصد تن از حجاج (تا لحظه نگارش این یادداشت) در نزدیکی منطقه رمی جمرات جان باختند و صدها تن نیز زخمی شدند.

ما به اراده خداوند و قضا و قدر ایمان داریم، اما به این نیز ایمان داریم که تکرار چنین فاجعه هایی دلیل قاطع بر بی کفایتی مسئولان برگزاری مراسم حج از عالی رتبه ترین مسئول سعودی گرفته تا پایین ترین سرباز انتظامی آن است.

اینکه برخی از مسئولان عربستان سعودی و دستگاه های امنیتی و اداری آن در مقام دفاع از ناتوانی و بی کفایتی خود حجاج را متهم به جهل و بی انضباطی می کنند و در نتیجه مسئول این فاجعه می دانند اهانتی بدتر از خود این فاجعه است. چنین توجیه ها و بهانه هایی است که سبب تکرار چنین حوادثی طی چند سال به علت بی مبالاتی و بی وجدانی [مسئولان سعودی] می شودو هزاران نفر از زائران بی دفاع جان می بازند.

موسم برگزاری مراسم حج به دغدغه و نگرانی برای حجاج و خانواده های آنها تبدیل شده است و اینکه مبادا چنین فاجعه هایی روی دهد؛ زیرا هیچ تضمینی وجود ندارد که عزیزانشان پس از انجام مناسک حج سالم به آغوش خانواده بازگردند.

نه سال پیش در سال دو هزار و شش در حادثه ای به علت ازدحام هنگام رمی جمرات 346 تن از حجاج جان باختند. پس از آن اعلام شد که مشکل با ساخت پل های چند طبقه حل شده است، اما این حادثه نشان می دهد مشکل به علت بود و نبود پل نیست بلکه فقط به علت سوء مدیریت و نبود برنامه اجرایی است. البته ما در اینجا از آتش سوزی، شیوع بیماری یا سوء خدمات سخن نمی گوییم.

دولت عربستان سعودی اعلام کرد بیش از هزار سرباز و ده ها هزار نیروی دفاع مدنی (آتش نشانی) برای تامین امنیت حجاج در برابر اقدامات تروریستی به کار گرفته است، اما امروز غافلگیر شدیم که حجاج به علت اقدامی به مراتب خطرناک تر از اقدام تروریستی جان باخته اند که همان سوء مدیریت، بی برنامگی و بی توجهی است.

توجیهات و بهانه تراشی هایی که برخی مسئولان عربستان سعودی در شبکه های اجتماعی یا در شبکه های تلویزیونی ارائه می کنند درباره یک مسئله اساسی است و آن این است که عربستان سعودی در مدیریت ازدحام بیش از دو میلیون حجاج و ورود همزمان آنها به منطقه رمی جمرات تجربه لازم را ندارد. این توجیه ها و بهانه ها انکار بی سابقه و غیرقابل پذیرش است و مجاب کننده نیست. اگر عربستان پس از هشتاد سال نظارت بر موسم حج، در اداره ازدحام جمعیت تجربه لازم را ندارد، چه کسی باید چنین تجربه ای داشته باشد؟ و اگر واقعا چنین است که می گویند، چرا از کارشناسان مسلمان و غیر مسلمان برای این امر کمک نگرفتند، در حالی که در زمینه های مختلف ارتشی از آنها [بیگانگان] تشکیل داده است. علاوه بر این، بر اساس آمار رسمی عربستان، حجاج و زائران اماکن مقدس سالانه 8 میلیارد و پانصد میلیون دلار به خزانه این کشور واریز می کنند.

در سراسر جهان مسابقات ورزشی و جشنواره ها و همایش های هنری و دینی برگزار می شود که صدها هزار تن از دوستداران این برنامه ها همگی همزمان باهم وارد ورزشگاه ها و میدان ها می شوند و در یک زمان نیز این مکان ها را ترک می کنند، اما چنین حوادثی- مگر در مواقع نادر- روی نمی دهد. پس بنابراین، چرا نباید از آنهایی که این مراسم و مسابقات ورزشی را برگزار می کنند کمک گرفت؟ چرا مسئولان و مهندسان عربستانی برای فراگیری چنین دانشی به خارج از عربستان اعزام نمی شوند؟ هزاران نفر از جوانان عربستان سعودی باهوش و برای چنین امری مستعد هستند.

بنابراین، پاسخ این پرسش ها همان اهمال و بی مبالاتی و نبود مدیریت هوشمندانه، بی برنامگی، نبود تحقیقات شفاف و در نتیجه به فراموشی سپردن چنین حوادثی با توسل به ناتوانی و انکار است زیرا مسئولان عربستانی در این خصوص در بیشتر مواقع به طور مستقیم یا غیر مستقیم از خاندان حاکم هستند.

ما بر همه قربانیان این حادثه رحمت می فرستیم و آنها را نزد خداوند شهید می دانیم، اما نمی توانیم و نباید به عنوان یک عرب و مسلمان از مسئولان این حوادث فاجعه بار هر چقدر که مقام آنها بالا باشد گذشت کرد. از این رو، ما خواهان تحقیق جدی، علمی و شفاف برای روشن شدن ابعاد این حادثه و مجازات همه مسئولان مرتبط هستیم. کاسه صبر ما و بیشتر مسلمانان به سر آمده است. دیگر این حوادث باید متوقف شود و مکان برگزاری مراسم حج باید به مکانی امن تبدیل شود.