بر این اساس به دیگر نظرات امام خمینی (س) در مورد دعای عرفه مراجعه کردیم و دیدیم که ایشان در برخی موارد به شرح مختصری از این دعا پرداخته اند. از جمله این موارد این است که در قسمتی از سخنرانی عید قربان سال 64 خود می فرمایند: «ما باید مردم را با توحید آشنا کنیم، علماى اعلام باید مردم را با توحید آشنا کنند، با معارف الهى آشنا کنند. «أَ لغیرک مِنَ الظُهُور ما لَیسَ لَک»؛ دعاى عرفه حضرت سید الشهدا- سلام اللَّه علیه- «متى غِبْت حتى تحتاج الى» چه. قرآن هم همین است، هر کدام یک زبانى دارد. قرآن نازل شده تا اینجا رسیده است و ادعیه ائمه ما- علیهم السلام- به حسب تعبیر بعض مشایخ، «قرآن صاعد» است و هر چه مسائل بخواهید، در ادعیه هست. زبان ادعیه با زبان عادى‏اى که احکام مى‏خواهند بگویند دوتاست. زبان ادعیه با زبان فلسفه هم دوتاست، با زبان عرفان علمى هم دوتاست، یک زبان دیگرى است ما فوق اینها، منتها زبان فهم مى‏خواهد، باید کسانى که آن زبان را مى‏فهمند توجه کنند. قرآن یک نعمتى است که همه ازش استفاده مى‏کنند، اما استفاده‏اى که پیغمبر اکرم مى‏کرده است از قرآن، غیر استفاده‏اى است که دیگران مى‏کردند. انّما یعرف القرآن من خُوطِبَ به، دیگران نمى‏دانند، ماها یک ذره‏اى، یک چیزى، یک خیالاتى پیش خودمان داریم، آن که قرآن برش نازل شده مى‏داند چیست، چه جور نازل شده، کیفیت نزول چیست، چه مقصد در این نزول است و محتوا چیست و غایت این کار چیست، او مى‏داند. آنهایى هم که به تعلیم او تربیت شده‏اند، آنها هم براى خاطر تربیت او مى‏دانند. هنر انبیا این بوده است که مسائل را، مسائل دقیق عرفانى را با یک لفظى مى‏گفتند که هر کسى یک جورى ازش، خودش مى‏فهمیده، ولى واقعش مال آنهایى است که بالاتر از این افقشان است، و این هنر در قرآن از همه جا بالاتر است و در ادعیه هم هست. (صحیفه امام، جلد ‏19، صفحه 356)

ایشان همچنین در تفسیر دعای عرفه می فرمایند: «ادعیه ‏اى که از ائمه اطهار وارد شده است این هم یک سفره‏اى است، پهن شده است براى اینکه همه از آن استفاده کنند، هر کس به مقدار فهمش. و اکثراً چیزهایى است که عامه مردم از آن استفاده مى‏کنند و فقراتى در ادعیه هست که فلاسفه از آن استفاده مى‏کنند. فقراتى هست که عرفا از آن استفاده مى‏کنند. فقراتى هست که خاصه اولیا باید از آن استفاده کنند. همین در دعاى عرفه‏اى که حضرت سید الشهدا- سلام اللَّه علیه- در روز عید خوانده، در روز عرفه خوانده‏اند، این دعا اکثراً چیزهایى است که اکثر بینندگان از آن استفاده مى‏کنند، لکن در بین آن یک چیزهاى دیگرى هست که استفاده از او مشکل است، حتى براى عرفاى بزرگ أَ یَکُونُ لِغَیْرِکَ الظُّهُورْ حتى اینکه ما لَیسَ لَکَ این تعبیر غیر از این است که هُوَ الْمُظْهِرُ، أَ یَکُونُ لِغَیْرِکَ الظُّهور ما لَیْسَ لَکَ یعنى ظهور همه از توست، ظهور توست مَتى‏ غِبْتَ حَتّى‏ تَحْتاجُ الى‏ دَلیل چه وقت غائب بودى؟ هیچ وقت غائب نبودى، از تو باید استدلال به دیگران بشود، نه از دیگران استدلال به تو، و هکذا. این از نعمت‏هاى بزرگى است که براى بندگان خدا آمده است، و هر کس به اندازه خودش از او استفاده مى‏کند. و بسیارى هم هستند که گمان مى‏کنند استفاده کردند، لکن واقع مطلب بسیار مشکل است. یعنى بعضى امور است که تصدیقش آسان است لکن تصورش مشکل. بعضى از مسائل هست که تصور، انسان نمى‏تواند بکند، لکن تصدیقش مى‏کند، و مسائل که مال اهل معرفت است از این جور مسائل هستند، تصدیق مى‏شود کرد به اینکه هو الظاهر، لکن تصور هو الظاهر یک تصورى است که بسیار مشکل است، مگر براى آنهایى که خاصه اولیا هستند و عید شریف قربان و اینکه همه را خواستند، فى الناس، فریاد بزن بین ناس که بیایند و بیایند به سوى تو اى ابراهیم، و به سوى رسول خدا در وقتى که رسول خدا هست، و به سوى ولىّ در وقتى که ولىّ هست، به سوى او بیایند و به سوى او آمدن، به سوى خدا رفتن است، نه اینکه به سوى او بیایند در مقابل به سوى خدا رفتن، به سوى او رفتن عین به سوى خدا رفتن است‏ (صحیفه امام، جلد ‏18، صفحه 121)

*جماران