این نخستین بار نیست که اظهارات خاتمی با واکنش‌هایی از این دست مواجه شده است. بلکه سالهاست که هر نوع اظهارنظری از سوی وی با واکنش تند و تهاجمی عده‌ای در فضای سیاسی کشور روبرو می‌شود: از دعوت به مشارکت مردم در انتخابات گرفته تا تشکیل کمپینی برای صلح.

علیرضا پناهیان در ادامه نوشته است:«بعضی از سرمقاله نویس‌های گاردین طوری از تنش‌زا بودن ترامپ انتقاد می‌کنند که انگار با سیاست تنش‌زدا و مذاکره‌جوی اوباما حاضرند کنار بیایند! ولو داعشی‌ها و سربریدن‌ها را در منطقه راه بیندازند. چقدر نفرت برانگیز است به طرفداری از کلمه زیبای صلح، عدالت را فراموش می‌کنند و انگار نه انگار که این جنایتکاران باید تقاص خون‌های به ناحق ریخته شده را پس بدهند. همین‌ها یک زمانی تکفیری‌های داعشی را پیکار‌جو می‌خواندند.»

وی در یک مقایسه تاریخی آورده است:«ابوموسی اشعری با شعار صلح از جنگ بهتر است به جنگ عدالت علی(ع) رفت و رأی هم آورد. کاش آن صلح چیزی بیشتر از یک توهم بود، ولی آرامشی قبل از طوفان جنایات یزید و حجاج ابن یوسف ثقفی شد و... سرها بریده دیدیم بی‌جرم و بی‌جنایت. ابوموسی اشعری دائما جنگ‌طلبی معاویه و علی(ع) را محکوم می‌کرد و فرقی بین ظالم و مظلوم نمی‌گذاشت. ولی برای غلبه بر عدالت علی(ع)، تمام امید معاویه به صلح‌طلبی ساده لوح احمقی مانند ابوموسی اشعری بود. علی(ع) در اواخر عمر شریفش در قنوت نماز دائماً ابوموسی را لعنت می‌کرد.»

او در قسمت پایانی یادداشت خود نوشته است: «بعضی‌ها چون مطمئن هستند جنگ نخواهد شد فریاد می‌زنند «نه‌ به‌ جنگ علیه ایران» تا بعداً بگویند این سرمقاله‌های گاردین بود که جلوی جنگ را گرفت. مثل احمق‌هایی که می‌گفتند مذاکره سایه جنگ را دور کرد، در حالی که پس از مذاکره داعشی‌ها نفوذ کردند و موشک‌ها امنیت را بازآوردند. اشعث که مانند ابوموسی دائماً مورد لعن علی(ع) قرار می‌گرفت، وقتی سپاه علی در اوج اقتدار بود و مالک به دو قدمی خیمه معاویه رسیده بود صلح‌طلبی‌اش گُل کرد و گفت دیگر جنگ بس است! هر وقت دیدید کسانی که عدالت‌خواه و اهل مقاومت نیستند از صلح دم می‌زنند به دنبال کاسه زیر نیم کاسه باشید.»

خاتمی در بخشی از سرمقاله اخیر خود در روزنامه گاردین نوشته است:«ساختن بسیار دشوارتر از خراب کردن است. موانع صلح پایدار واقعی‌اند، اما فائق‌نیامدنی نیستند. برای برداشتن این موانع باید برای مطالبه‌ی صلح و گفت‌وگو و طرد کسانی که خیال‌پردازانه به جنگ تمام‌نشدنی و نوعی «برخورد تمدن‌ها»ها می‌اندیشند فعال‌ شویم.»

وی همچنین در ادامه آورده «اگر امروز صدایمان را بلند و صلح را مطالبه نکنیم، ما را تبرئه‌ نخواهند کرد. گفت‌وگو، همدلی و آمادگی برای شنیدنِ دیگری تنها راه گشودن افق‌های امیدبخش به آینده‌ روشن است.

در همین رابطه، یک عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم معتقد است که اگر شخصی نظیر آقای خاتمی در مجله گاردین هم مطلبی نوشته باشد و کسی بخواهد پاسخ آن را دهد، آن فرد باید هم طراز شخصیت ایشان باشد. 

از نگاه او سیدمحمدخاتمی هیچ‌گاه دنبال قدرت، منفعت یا سود شخصی نبوده، بلکه دنبال این بوده جمهوری اسلامی‌ای که امام خمینی با سرنگونی حکومت استبدادی شاهنشاهی ایجاد کرد، از جهت صلح‌طلبی، منطق گفت و گو، حقوق بشر و منطق انسانی در دنیا سربلند و آبرومند بماند.

این استاد دانشگاه با انتقاد از مقایسه تاریخی پناهیان، گفت: اینکه این فرد می‌گوید ابوموسی عشری صلح را بر حضرت علی(ع) تحمیل کرد، اشتباهی محض است.

 پاسخ این آقا بسیار سست و ضعیف است

حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی فاضل میبدی در گفت و گو با خبرنگار جماران، در واکنش به این اظهارات گفت: آنچه آقای خاتمی در نشریه گاردین نوشته از جهت معنا خیلی بالاتر از این است که در ظرفیت فهم آقای پناهیان باشد. این را بی‌اغراق می‌گویم زیرا فاصله بسیار زیاد است. یک جوان منبری نباید با کسی که سالها در کوران حوادث متصدی فرهنگ کشور و در زمان امام در کنار ایشان بوده و ارتباطش با دانشمندان و حوزویان و متفکرین خارج از کشور همواره استمرار داشته، چنین رفتاری کند.

وی افزود: اگر شخصی نظیر آقای خاتمی در مجله گاردین هم مطلبی نوشته باشند و کسی بخواهد پاسخ آن را دهد، آن فرد باید هم طراز شخصیت ایشان باشد. ضمن اینکه پاسخی که این آقا داده نیز بسیار سست و ضعیف است. اگر بنابر شباهت‌سازی تاریخی باشد خیلی آسان می‌توان این کار را انجام داد. باید پرسید در اسلام جنگ مطرح است یا صلح؟ اگر به قرآن مراجعه کنیم، آیاتی که درباره صلح آمده بسیار پرمعناست. برای نمونه، الصلح خیر، ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّةً و...

عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: در قرآن اصل بر صلح است و جنگ حالتی دفاعی دارد و اگر دشمن تقاضای صلح کند باید بلافاصله صلح را پذیرفت. اینکه این فرد می‌گوید ابوموسی عشری صلح را بر حضرت علی(ع) تحمیل کرد، اشتباهی محض است. زیرا کسی که در جنگ صفین از ابتدا مخالف جنگ بود و نمی‌خواست جنگی رخ دهد، علی(ع) بود. ایشان در آن جنگ تمام تلاش خود را کرد تا جنگ نشود. حتی پیغام فرستاد و به کسانی هم که مقدمات جنگ را فراهم کرده بودند، فرمود؛ این کار را نکنید.

آنهایی که شباهت‌سازی تاریخی می کنند تاریخ را درست نخوانده‌اند

وی بیان کرد: حتی حضرت جلو طرفداران خود را که علیه معاویه شعار سرمی‌دادند، گرفت و فرمود:« إِنِّی أَکْرَهُ لَکُمْ أَنْ تَکُونُوا سَبَّابِینَ» یعنی من نمی‌خواهم که شما حتی به معاویه فحش دهید. تمام تلاش علی(ع) این بود که این جنگ درست نشود. جنگ با خوارج نیز همین‌طور، بنابراین در ادبیات ایشان، جنگ هیچ‌گاه مقدم بر صلح نبود. البته آن زمان که دشمن حمله کرده بود و چاره‌ای جز دفاع نبود بحث دیگریست.

فاضل میبدی اظهار کرد: آنهایی که شباهت‌سازی تاریخی می کنند تاریخ را درست نخوانده و قرآن را به درستی نگاه نکردند و به تعبیری بهتر مطالعات‌شان بسیار ضعیف است. برخی تنها به دنبال این هستند که ببینند هسته قدرت به دنبال چیست؟ اگر به دنبال جنگ باشد آنها نیز به دنبال جنگ هستند و اگر به دنبال صلح باشد، آنها نیز همین‌طور و برای هر حالتی هم شباهت‌سازی تاریخی می‌کنند. همانطور که نیچه می‌گوید، «فکر معطوف به قدرت است» بعضی افکار هیچ اصالتی از خود نداشته یا مبنایی علمی ندارند و تنها معطوف به قدرت هستند.

جنگ اقتصادی برای برخی افراد که تحریم‌ها را دور می‌زنند، نان دارد

وی بیان کرد: به نظر من نامه‌ای که آقای خاتمی نوشت به دنبال همان پیشنهادی است که در سال اول حضورش در سازمان ملل مبنی بر «گفت و گوی تمدن‌ها» ارائه کرد. اگر ادبیات سیاسی کشور این پیشنهادها را پیگیری می‌کرد، ما به عنوان کشوری صلح‌طلب در همه دنیا شناخته می‌شدیم و آمریکا و هیچ کشور دیگری نمی‌توانست برعکس آن را نشان دهد. اما متاسفانه پیشنهادات ایشان پیگیری نشد و به جای آن تعابیری جنگ‌طلبانه جایگزین شد که به هیچ‌وجه اسلامی و ایرانی نیستند.

این استاد دانشگاه گفت: حافظ می‌فرماید، «حاصل این دو گیتی تفسیر این دو حرف است/ با دوستان مروت با دشمنان مدارا»، همچنین حضرت‌علی(ع) فرمودند: «من بالغ فی الخصومة أثم» یعنی خصومت و جنگ‌طلبی بسیار امر بد و خطرناکی است. فردوسی هم شعری در این‌باره دارد که می‌گوید، «چنین است انجام و فرجام جنگ؛ یکی تاج یابد یکی گور تنگ» که معنایش این است یک عده در جنگ به نان و نوا رسیده و یک عده در گور می‌خوابند. تمام جنگ‌ها همین طور بوده  و برای یک عده که منافع‌شان حفظ می‌شده، جنگ چیز خوبی است. جنگ اقتصادی نیز برای برخی افراد که تحریم‌ها را دور می‌زنند، نان دارد. یک نمونه آن آقای بابک زنجانی بود که کشف شد، ولی ده‌ها نمونه دیگر شبیه او وجود دارد.

وی ادامه داد: اگر خط بازی‌ها کنار زده شود و فارغ از اینکه چه کسی حرف می‌زند به محتوای آن حرف توجه شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. باید دید که آقای خاتمی در سرمقاله گاردین چه چیزی را دنبال می‌کرده است؛ این همان چیزیست که به نفع کشور است. منتها برخی افراد هیچ‌گاه نمی‌تواند محتوای آن سرمقاله را درک کند و باید بزرگان پیگیر این مطالب شوند. فراموش نکنیم که آقای خاتمی هیچ‌گاه دنبال قدرت، منفعت یا سود شخصی نبوده، بلکه دنبال این بوده جمهوری اسلامی‌ای که امام خمینی با سرنگونی حکومت استبدادی شاهنشاهی ایجاد کرد، از جهت صلح‌طلبی، منطق گفت و گو، حقوق بشر و منطق انسانی  در دنیا سربلند و آبرومند بماند.

فاضل میبدی بیان کرد: اسلام نسبت به حفظ حقوق انسان‌ها دین سربلندی بوده و حرفی برای گفتن دارد. ما باید منطق اسلام را بیان کنیم که همان منطق گفت و گوست و منطق هیاهو نیست. منطق اسلام منطق صلح بوده و منطق جنگ نیست و ما اگر این منطق را دنبال کنیم کشوری سربلند خواهیم داشت. متاسفانه عواملی هستند که یا از روی جهل یا به خاطر منفعت شخصی، درصددند تا خط امام و انقلابی که ایشان آورد را تحریف کنند. 

حمله‌کنندگان به سرمقاله نویس گاردین هدف آن سرمقاله را نفهمیده اند

وی افزود: باید از موضع عزت و سربلندی مسائل خود را با دنیا حل کنیم. شعار دادن صرف، نه منطق اسلام بوده و نه منطق امام و جمهوری اسلامی است. بر این باورم پیشنهادی که آقای خاتمی داده باید پیگیری و دنبال شود. نباید بگوییم که نلسون ماندلا تنها در آفریقا بوده، بلکه در جمهوری اسلامی هم ده‌ها نلسون ماندلا می‌تواند بیرون بیاید که حتی دشمنان خود را ببخشد. امام علی‌(ع) نیز فرمودند «انسان خردمند کسی است که در موقع قدرت عفو کند نه در موضع ضعف.»

فاضل میبدی ادامه داد: حمله‌کنندگان به سرمقاله نویس گاردین نه هدف سرمقاله آقای خاتمی را فهمیدند نه محتوای فکری ایشان را. آنهایی که شباهت سازی می‌کنند باید بدانند که در تفکر حضرت علی(ع) هیچ‌گاه جنگ طلبی وجود نداشت. لذا در سه جنگی هم که به ایشان تحمیل شد، حضرت هیأت‌هایی را برای مذاکره و صلح فرستادند، اما چون آنها براندازی ایشان را می‌خواستند، امام این درخواست را رد کرد. هیچ‌وقت نبوده که در منطق امام علی(ع) جنگ بر صلح غالب باشد و تلاش دائمی امام این بوده که حدالامکان جنگی با معاویه، خوارج یا طلحه و زبیر صورت نگیرد.