«انتخاب» / محسن فرجاد: در یکی از نادرترین اتفاقات طی چند دهه اخیر، دیروز -یک‌شنبه- پخش زنده سه برنامه تلویزیونی از صدا و سیما متوقف شد. بر اساس گزارش های منتشر شده برنامه های تلویزیونی «جهان آرا»، «عصرانه» و «ثریا» 3 برنامه تلویزیونی گفت و گو محور در شبکه های افق و یک سیما بودند که در به صورت زنده و در قالب گفت وگوهایی صریح و چالشی به مسائل روز جامعه می پرداختند. بر اساس ادعاهای مطرح شده از تصمیم گیری جدید مدیران تلویزیون توقیف پخش زنده این برنامه‌ها با فشار مستقیم دولت و به ویژه حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهور، صورت گرفته و در پی تذکرهای پیاپی به مدیران رسانه ملی، بناست این 3 برنامه از حالت زنده خارج شوند و پس از ضبط استودیویی و بازبینی به روی آنتن بروند.

در این میان، بدون تردید بیشترین کانون توجهات به برنامه «جهان آرا» پخش شده از شبکه «افق» است که در قالب گفتگوهای جنجالی طی ماههای گذشته کانون توجهات را به سوی خود جلب کرده است. این برنامه بر اساس نرم همیشگی خود در قالب برنامه‌ای زنده کارشناسانی در حوزه‌های مختلف را به استودیو دعوت می‌کرد و پیرامون موضوعات روز جامعه با آن‌ها گفتگو می‌کند اما همواره اظهارات میهمانان برنامه که بدون پروا دولت یا افراد خاضی را مورد آماج انتقادات و گاه توهین‌های خود قرار می‌دادند، به سوژه‌ای رسانه‌ای در ماههای گذشته تبدیل شده است. اخیرا نیز کانال «افق» در دور برنامه خود ماجرایی دیگر را برای خوراک رسانه‌ها و فضا مجازی البته بیشتر رسانه‌های خارجی تامین کرده است.

هفته گذشته اظهارات یکی از مجری‌های تلویزیون و مهمان برنامه جهان آرا انتقادات را به اوج خود رساند.

در واکنش به این قضایا، ادعا می‌شود حسام‌الدین آشنا نماینده رئیس جمهوری در شورای نظارت بر سازمان صداوسیما هم با ارسال نامه‌ای به غلامحسین محسنی اژه‌ای رئیس این شورا تأکید کرد: «شبکه افق و برنامه جهان‌آرا بدون درنظر گرفتن اقتضائات، به دعوت از میهمانان و کارشناسانی می‌پردازند که با نکات نسنجیده و توهین‌آمیز، بر بغرنج‌تر شدن شرایط می‌افزایند و به‌دنبال انتقام درونی از جناح‌های سیاسی است.» نتیجه امر نیز آن شد که پخش زنده برنامه «جهان آرا» شبکه «افق» متوقف شود.

توقیف‌ها و نظارت بر محتوی راه‌حل است یا مشکل‌آفرینی؟

فارغ از این‌که برنامه‌‌های شبکه «افق» و در صدر آن‌ها برنامه «جهان‌آرا» با چه ایراداتی مواجه هستند، اکنون مساله این است که رویکرد توقیف رسانه‌ها به اشکال مختلف وتحت عناوین متفاوت، تا چه اندازه می‌تواند راه‌گشا و راه‌حلی برای عدم تکرار جنجال‌های به وجود آمده باشد.

چه از این موضوع خشنود باشیم و چه ناراحت، افکار و رویکرد ارائه شده از سوی میهمانان برنامه «جهان‌آرا»، مواضع بخشی قابل توجه از جامعه است که البته دارای پایگاه، نفوذ و نیز قدرت هستند. اگر مبنای نظر مخالفان بر این است که صدا و سیما باید فارغ از جناح‌بندی‌های داخلی و مستقل عمل کند، رویکرد کاملا منطقی و درست به نظر می‌رسد اما اگر مبنا این باشد که هیچ شخص و رسانه‌ای دولت و عملکرداش را نقد نکند و هیچ صدای مخالفی بیرون نیاید، مطمئنا دچار خطایی بزرگ در تحلیل مساله شده است.

در این موضوع شکی نیست که باید رویه حاکم بر صدا و سیما دگرگون شود و برنامه جهان آرا نیز با مدیریت قوی‌تر و مجریانی مستقل‌تر صحنه برنامه‌های خود را از مونولوگ بودن به سوی دیالوگ محوری سوق دهند اما تمامی این‌ها موجب نخواهد شد که یک رسانه یا برنامه با مخاطبان خاص مورد سلاخی قرار گیرد. اکنون این مساله مطرح می‌شود که دولت و آشنا بیشترین نقش را در توقیف پخش زنده برنامه «جهان‌آرا» داشته‌اند اما باید توجه داشت که سوابق 4 دهه گذشته نشان ‌می‌دهد صدا و سیما به هیچ وجه پاسخ‌گوی هیچ نهاد و ارگانی در قوه مجریه نبوده تا اکنون باشد.

حتی در خبری غیر تاییدشده در سایت خبری مشرق نبوز، نزدیک به اصول‌گرایان این مساله طرح می‌شود که حسن روحانی از عبدالعلی علی عسگری رئیس سازمان صدا و سیما خواسته است از این پس صرفا بسته های خبری تهیه شده در نهاد ریاست جمهوری عینا، بدون هرگونه دخل و تصرف و دقیقا آن‌گونه که در معاونت ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رییس جمهور تهیه می شود، باید از صدا وسیما پخش شود. البته در همین خبر می‌آید که این درخواست غیرقانونی از سوی رئیس‌جمهور رد می‌شود. بنابراین، می‌توان به همان استدلال رسید که توقیف پخش زنده بسیار بعید به نظر می‌رسد با فشار مستقیم و در سوی دیگر ماجرا، تسلیم صدا و سیما انجام گرفته باشد و بیشتر این فرضیه محتمل است که تصمیم از سوی خود ریاست و مدیران رسانه ملی اتخاذ شده باشد.

«جهان آرا» برنامه ای غیرحرفه‌ای اما با واکنش غیرحرفه‌ای‌تر توقیف پخش زنده

برنامه «جهان آرا» بدون تردید، با معیارهای استاندارد و حرفه‌ای یک برنامه سیاسی با محوریت گفتگو با کارشناسان سیاسی، اجتماعی و فرهنگی فرسخ‌ها فاصله دارد. مجریان غیر حرفه‌ای، سوالات سوگیرانه و تخریبی از یک سو و حضور کارشناسان مشخص از یک جناح یا جریان گفتمانی کشور و عدم دعوت از افراد متخصص دانشگاهی مشتقل از سوی دیگر، موضوعی است که می توان در انتقاد از رویه حاکم بر برنامه ابراز کرد. واقعیت امر این است که مدیران این برنامه با بودجه عمومی برنامه‌ای را تولید می‌کنند، که هیچ‌گونه استاندارد حرفه‌ای ندارد.

با وجود اینکه شبکه افق به عنوان رسانه‌ای با رویکرد غیر حرفه‌ای که در صدا و سیما با بودجه دولتی اداره می‌شود، بهتر آن است که به جای توقیف پخش زنده یک برنامه و اعمال نظارت بر آن، نهادهای مرتبط در پی اصلاح کلان رویه باشند. بنابراین، آن‌چه می‌توان گفت این است که در واکنش به یک برنامه غیرحرفه‌ای با رویکرد مونولوگ‌محور راه‌حل نه تنها توقیف پخش زنده و حتی توقیف کامل برنامه نیست، بلکه باید روند اجرای برنامه را اصلاح کرد. حذف مونولوگ‌محوری (تک صدایی) در برنامه «جهان آرا» با مونولوگ عدم انتقاد حل نخواهد شد، بلکه موجب تقویت و تثبیت گفتمانی خواهد شد که مدیران «جهان‌آرا» در ذهن دارند و حتی مجال را برای جولان و توجه بیشتر به این رسانه فراهم خواهد کرد.