در ایران نیز  ۲۳ تا ۳۰ آبان ماه، با عنوان هفته حمایت از بیماران کلیوی نامگذاری شده است.
مجید صفوی جراح و متخصص کلیه، فوق تخصص سرطانهای کلیه و مجاری ادراری گفت: کلیه به عنوان یک ساختار، مجموعه‌ای از دستگاه کلیه و مجاری ادرار است. نقش کلیه تولید ادرار و نقش مجاری ادرار، دفع ادرار تولید شده به عنوان پروسه تصفیه خون است که به نحوی موادی زاید بدن را دفع می کند. به طور کلی هر چیزی که در سیستم تولید و تصفیه خون اختلال ایجاد کند و باعث جلوگیری از انتقال خون و ادرار به خارج از بدن شود، باعث آسیب به کلیه می‌شود.

نارسایی کلیه یکی از بیماری‌های شایع و تهدید کننده حیات است
او ادامه داد: بیماری‌های کلیوی با بیماری‌های مجاری ادراری تفاوت دارند در حال حاضر مسئله مهم برای ما نارسایی‌های کلیوی است. به طور عام هر اختلالی که به سایر قسمت‌های بدن و بافت همبند در بدن انسان آسیب وارد کند، می‌تواند به کلیه نیز آسیب وارد کند. کلیه‌ها وظیفه تصفیه خون را برعهده دارند و هر چیزی که به جریان خون در داخل کلیه‌ها آسیب بزند و گردش خون در داخل کلیه را دچار اختلال کند، مشکلاتی در عملکرد کلیه‌ها ایجاد می‌کند.

صفوی گفت: به صورت کلی در هر دقیقه ۲۰ درصد از جریان خون در داخل کلیه‌ها برقرار است. عمده‌ترین چیزی که باعث آسیب و اختلال در عملکرد کلیه‌ها و در نتیجه نارسایی کلیوی می‌شود، بیماری‌های مثل فشارخون و دیابت و بیماری‌های روماتیسمی است که سیستم عروق را درگیر می کند. این دو بیماری شایع در صورت مزمن شدن و بی‌توجهی در پروسه درمان به مرور زمان می‌توانند کلیه‌ها را درگیر کنند.در این بیماری‌ها رگ های نقاط مختلف بدن دچار گرفتگی و آسیب می شود. یکی از این رگ‌ها، رگ‌های کلیه هاست که به مرور باعث آسیب بافت کلیه می شود و کارکرد تسویه خون را دچار اختلال می‌کند و منجر به نارسایی مزمن کلیه می شود.

این جراح و متخصص کلیه در مورد علائم اختلالات کلیه گفت: مواردی که باعث ایجاد اختلال در کلیه می‌شوند هیچ علامت مشخصی ندارد، زیرا کلیه عضوی است که تا زمانی که ۹۰ درصد ساختمان خود را از دست ندهد و آسیب نبیند، پابرجا باقی می‌ماند و خود را فدای سایر ارگان‌های بدن می‌کند.همه علائمی که مربوط به بیماری‌های کلیوی است، زمانی بروز پیدا می‌کند که ۱۰ تا ۱۵ درصد از کارکرد کلیه‌ها بیشتر باقی نمانده باشد.

او افزود: این علائم مربوط به تجمع سموم داخل بدن هستند و علامت اختصاصی برای کلیه وجود ندارد. صرفاً به دلیل تجمع سموم اختلالاتی در ارگان‌های مختلف بدن مثل ارگان‌های مغزی و عصبی قلب و عروق، ایجاد می شود و نشانه هایی مثل ضعف و بی حالی مشکلات گوارشی مثل بی اشتهایی، تهوع و استفراغ نمایش داده می شود. تورم در اندام‌ها و گودی و کبودی زیر چشم نیز از سایر نشانه های مشکلات بروز پیدا می‌کند، اما باید توجه داشت این علائم اختصاصی برای بیماری‌های کلیوی نیستند.

او بیان کرد: افرادی که دچار بیماری‌های مزمن مثل دیابت هستند و یا ناچار به مصرف دارو‌ها و مسکن‌هایی مثل آنتی بیوتیک‌های خاص هستند  باید بیشتر از سایرین مراقب کلیه‌های خود باشند و به صورت دوره‌ای چکاپ انجام دهند. در طی این معاینات دوره‌ای، دارو‌های متناسب با نیاز بدن کاهش یا افزایش پیدا می کند و با انجام آزمایشات مختلف می‌توان میزان دفع سموم از بدن را اندازه گیری و بررسی کرد و درمانی برای آن در نظر گرفت. همچنین با استفاده از آزمایش ادرار می‌توان روند تصفیه خون و عملکرد کلیه را بررسی کرد. توجه به اختلالاتی مثل انسداد مجاری ادراری و یا اختلالات مثانه و پروستات باعث پیچیده شدن روند دفع ادرار از بدن می شود و به صورت عقب گرد منجر به تضعیف عملکرد کلیه می شوند.

صفوی در مورد راهکار‌های محافظت از کلیه گفت: همه افراد باید به مصرف مداوم و کافی مایعات توجه داشته باشند تا کلیه‌ها و سطح بدن دچار خشکی نشوند  و کلیه ها بتوانند مواد زائد را به کمک مایعات دفع کنند. نکته دیگر اینکه افراد مبتلا به بیماری‌های شایع مثل دیابت و فشار خون به چکاپ های دوره‌ای و به ویژه معاینه‌ کلیه‌ها اهمیت بیشتری بدهند. در صورت بروز نشانه‌هایی از اختلال در عملکرد کلیه با اصلاح سبک زندگی و تغذیه به کنترل و درمان بیماری‌های زمینه ای در طولانی مدت در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های کلیوی کمک کنند.

او افزود: عدم مصرف طولانی مدت مایعات می‌تواند عوارض خطرناکی برای بدن به همراه داشته باشد. از جمله خشک شدن کلیه‌ها که منجر به بروز اختلالاتی در بدن می‌شود همچنین افرادی که خونریزی‌ها و آسیب‌های ناگهانی و کوفتگی‌های ناشی از ضربه و تصادف دارند باید توجه کافی به سلامت کلیه هایشان داشته باشند.

مقاومت بالای کلیه های از کارافتاده تا آخرین لحظه
این فوق تخصص سرطانهای کلیه و مجاری ادراری در مورد پروسه درمان بیماری‌های کلیوی اظهار کرد: در صورت بروز آسیب به کلیه، دیگر قادر به برگرداندن کلیه نخواهیم بود و صرفاً باید به حفظ مابقی کلیه کمک کرد. وقتی آسیب و نارسایی به کلیه اتفاق افتاد باید سعی کنیم تا شیوه زندگی را عوض کنیم و با اصلاح سبک زندگی و حذف ریسک فاکتور‌هایی که باعث آسیب به کلیه می‌شود به محافظت کلیه کمک کنیم. زمانی که کلیه‌ها به انتهای کارکردشان می‌رسند و دیگر جوابگوی نیازهای بدن نیستند از درمان جایگزینی به کمک دیالیز کمک می گیریم. همچنین بهترین کار برای افرادی که مشکلات حاد کلیوی دارند پیوند کلیه است.

او بیان کرد: از زمان آغاز پیوند کلیه معمولاً پیوند از فرد زنده انجام می‌شد. در حال حاضر اکثر پیوند‌های کلیه از افراد مبتلا به مرگ مغزی استفاده می شود و فرهنگ اهدای عضو همه ساله در حال افزایش است و این فرهنگ سازی می‌تواند کمک شایانی به مبتلایان به بیماری‌های کلیوی داشته باشد. در حال حاضر حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد پیوند‌های کلیه که در کشور انجام می‌شود از بیمارانی است که مرگ مغزی شده اند.

کوروش صمدپور متخصص تغذیه و رژیم درمانی گفت: کلیه ها از مهمترین ارگانهای بدن هستند و مسئولیت تصفیه خون و حذف مواد زائد بدن را بر عهده دارند. روزانه چندین مرتبه تمام خون بدن از کلیه ها عبور می کند و قسمت زیادی از این خون به بدن بر می گردد و حدود یک درصد از این خون که مواد زائد بدن در آن است به شکل ادرار دفع می شود.

او ادامه داد: بیماری‌هایی مثل دیابت، فشار خون و عفونت های ادراری و یا ایجاد سنگ در کلیه ها باعث بروز مشکلات متعددی برای کلیه می شوند اما تا زمانی که بخش زیادی از کلیه درگیر نشود، نمود بیرونی پیدا نمی کند و کلیه می تواند با وجود ۹۰ درصد آسیب دیدگی باز هم کار خود را انجام دهد. بنابراین انجام آزمایش‌های دوره‌ای می‌تواند نقش مهمی در تشخیص به موقع نارسایی های کلیوی و درمان به موقع داشته باشند.
صمدپور گفت: برای داشتن کلیه های سالم لازم است که مایعات سالم به میزان کافی مصرف شوند. همچنین قند خون و فشار خون باید به صورت طبیعی حفظ شوند. توجه به کیست ها، عفونت ها و سنگ های کلیوی، اقدام برای درمان را آسان تر می کند. همچنین عدم مصرف خودسر مسکن‌ها بدون مشورت پزشک نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به نارسایی کلیوی دارد.

او گفت: در بیمارانی که مبتلا به نارسایی کلیوی هستند، علاوه بر افزایش اوره و کراتین، سایر املاح بدن مثل سدیم پتاسیم فسفر و کلسیم تحت تاثیر قرار می گیرند. بنابراین لازم است افراد با داشتن رژیم غذایی مناسب در راستای درمان اقدام کنند. همچنین افرادی که دیالیز می شوند می توانند انتخاب تغذیه ای آزادانه تری داشته باشند و از ممنوعیت‌های کمتری برخوردار شوند.

گوشت قرمز و نمک خوراکی های ممنوعه بیماران دیابتی
این متخصص تغذیه و رژیم درمانی اظهار کرد: مهمترین مواردی که مبتلایان به بیماری‌های کلیوی باید رعایت کنند، کنترل مصرف گوشت قرمز است. بسته به شدت بیماری افراد مختلف، میزان مصرف گوشت قرمز حذف و یا کم می شود. این افراد باید مصرف نمک را به حداقل ممکن برساند و سعی کنند از روش‌های دیگری برای طعم دار کردن غذا استفاده کنند تا برای مصرف غذاهای مختلف و مشکلی مواجه نشوند.

او افزود: مصرف غذاها و میوه هایی که حاوی کلسیم هستند، برای افرادی که نارسایی های کلیوی بر سدیم و پتاسیم بدنشان تاثیر گذاشته توصیه نمی شود و باید رعایت های تغذیه ای خاصی داشته باشند. بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی به دلیل افزایش میزان اوره و کراتین بدن باید حتماً تحت نظر یک متخصص تغذیه باشند و برنامه غذایی مناسبی دریافت کنند تا از ایجاد عوارض احتمالی جلوگیری شود.

صمدپور بیان کرد: این افراد باید از رژیم های غذایی با احتیاط و توجه بالا بهره مند شوند. اما اصلی ترین نکته این است که بهتر است از بروز عوارض کلیوی با انجام آزمایش کامل کشت ادرار پیشگیری کنند زیرا درمان نارسایی های کلیوی پیچیده، زمان بر و گاه بی اثر است.این متخصص تغذیه و رژیم درمانی گفت: این بیماران باید توجه داشته باشند که پیشگیری از ابتلا به بیماری های کلیوی می تواند از درمان پیچیده دیالیز، تا مسئله پیوند عضو نیز پیشگیری کند.

*باشگاه خبرنگاران