شرایط خاص افغانستان از دوران اشغال این کشور توسط اتحاد جماهیر شوروی تاکنون همواره ارتباط مستقیم با امنیت منطقه داشته و این وضعیت در دوران بعد از اشغال شوروی و در دوران 20 ساله اشغال توسط آمریکا نیز ادامه یافت و اکنون که طالبان قدرت را در دست گرفته است نیز آنچه در این کشور می‌گذرد با امنیت منطقه ارتباط مستقیم دارد.
منظور از منطقه، کشورهای پاکستان، هند، ایران و کشورهای آسیای میانه است. کشورهای آسیای میانه را البته روسیه نمایندگی می‌کند و با توجه به پیمان امنیت جمعی که میان روسیه و این کشورها وجود دارد، این مجموعه را می‌توان مانند گذشته زیرمجموعه روسیه به حساب آورد. بنابراین، در مبحث ارتباط تحولات افغانستان با منطقه برای رعایت اختصار، به جای کشورهای آسیای میانه‌ای هم‌مرز با افغانستان از روسیه نام می‌بریم.
بهترین راهکار برای حفاظت از امنیت منطقه و در امان ماندن کشورهائی که امنیت آنها مستقیماً با وضعیت افغانستان ارتباط پیدا می‌کند اینست که این چند کشور سیاست‌های خود را در زمینه چگونگی مواجهه با تحولات افغانستان هماهنگ کنند. قطعاً این هماهنگی کار ساده‌ای نیست ولی اهمیت حفاظت از امنیت منطقه ارزش تحمل مشکلات رسیدن به این هماهنگی را دارد.
ازجمله مشکلات و موانع موجود، رقابت قدیمی شدید میان هند و پاکستان است که از واقعه جدائی پاکستان از هند شروع شد و با تجزیه پاکستان و جدا شدن بنگلادش از این کشور با حمایت هند ادامه یافت و در جریان رقابت‌های اتمی هند و پاکستان تشدید شد و بر سر منافع منطقه‌ای همچنان برقرار است که یکی از این موارد، صاحب نفوذ بودن در افغانستان است. دولتمردان هندی می‌دانند که دولت پاکستان در به قدرت رسیدن طالبان موثر بوده و هم‌اکنون نیز حکومت طالبان به کمک دولت پاکستان است که سرپاست. تحرکات عمران‌خان نخست‌وزیر پاکستان که برای اعزام هزاران نیروی به گفته او فنی پاکستانی به افغانستان برای فعالیت در زمینه‌های پزشکی، فناوری اطلاعات و امور مالی و حسابداری، از چشم دولتمردان هندی پنهان نیست. علاوه بر این، حضور نیروهای نظامی، اطلاعاتی و امنیتی پاکستانی در افغانستان و همراهی آنها با طالبان برای تثبیت حاکمیت طالبان بر این کشور، چیزی نیست که قابل پنهان کردن باشد. اینها اموری هستند که هند را حساس می‌کنند و موجب دامن‌ زده شدن به اختلافات میان اسلام‌آباد و دهلی‌نو می‌شوند. درست است که حل این اختلافات کار دشواری است، ولی مصلحت بالاتر یعنی حفاظت از امنیت منطقه ایجاب می‌کند هر دو کشور برای کاهش اختلافات تلاش کنند به ویژه آنکه پاکستان با خطر بالقوه طمع طالبان پاکستانی برای تبدیل جمهوری اسلامی پاکستان به «امارت اسلامی پاکستان» مواجه است.
جمهوری اسلامی ایران هرچند با مشکلاتی شبیه آنچه برای همسایگان شرقی و جنوبی افغانستان وجود دارد مواجه نیست ولی به دلایل مختلف در معرض خطر بالقوه ناامنی سرریز شده از حاکمیت طالبان قرار دارد. غیرقابل اعتماد بودن طالبان، شیوه حکمرانی این گروه، شورش‌های احتمالی ناشی از نارضایتی گسترده مردم افغانستان از حاکمیت طالبان، حضور گروه‌های تکفیری تروریستی مطلق‌العنان و چه ‌بسا همدست با طالبان در این کشور، نفوذ آمریکا بر طالبان، هماوائی‌هائی که در جدار مرزهای ایران با طالبان وجود دارد و سیل مهاجرت‌ها از افغانستان به ایران، همگی عوامل مهمی برای تهدید امنیت ایران هستند.
روسیه نیز با تهدیدهای مشابهی مواجه است. این کشور، هم‌پیمانان آسیای میانه‌ای خود را بشدت در معرض آسیب‌های شدید از ناحیه گروه‌های تروریستی تکفیری لانه کرده در افغانستان تحت حاکمیت طالبان می‌بیند. روس‌ها هنوز زخم‌های ناشی از حملات تروریستی این گروه‌ها و داعش را بر تن خود احساس می‌کنند و نمی‌توانند خود را از ناامنی ناشی از تحولات افغانستان و طالبان در امان بدانند به ویژه آنکه از نفوذ آمریکا بر طالبان و اهداف منطقه‌ای آمریکا باخبر هستند.
راهکار رسیدن به امنیت پایدار در منطقه قطعاً توسل به جنگ نیست. سران کشورهای منطقه اگر به عقل جمعی متکی شوند، امنیت را در اولویت قرار دهند و غیرقابل اعتماد بودن دولت مستعجل طالبان را درنظر بگیرند، می‌توانند از امنیت منطقه حفاظت کنند. دولتمردان کشورهای منطقه باید این واقعیت را درک کنند که سرمایه‌گزاری کردن بر روی یک گروه بدسابقه غیرقابل اعتماد، به‌هیچ‌وجه عاقلانه نیست.

*جمهوری اسلامی

  تعداد بازديدها: 1284

    نسخه قابل چاپ