در آستانه بیست و هفتمین سالروز رحلت رهبر کبیر انقلاب اسلامی، نوه گرامی امام خمینی طی گفت و گو با روزنامه وقایع اتفاقیه به سوالاتی در خصوص ویژگی های شخصیت ایشان و آثار ایشان بر جامعه ایران و همچنین موضوع تحریف انذیشه های آن رهبر فرزانه پاسخ داده است.
متن این گفت و گو در پی می آید:
به عنوان نوه امام و کسی که در فضای خانوادگی متاثر از ایشان رشد کرده اید، پررنگ ترین ویژگی و بُعد شخصیت بلند ایشان را چه می دانید؟
حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه به گواه تاریخ ، بزرگان هم دوره ای و شاگردان ممتاز در بسیاری از زمینه ها سرآمد روزگار خود بودند. اصولا افرادی که سر منشا تحولات عظیم اجتماعی میشوند، افراد چند وجهی و چند بعدی میباشند . این افراد غالبا به عنوان مصلحان  اجتماعی ظهور مینمایند و در ظرف زمانی مشخصی به دلیل همین توانمندیهای متنوع با تفوق بر جریان تحولات  و سایر اشخاص و گروهها نقش کاریزما را میابند لذا اینگونه افراد که در تاریخ ملل زیاد هم نیستند غالبا افرادی با چند وجه برتری و تمایز میباشند که انتخاب یک وجه وجودی این افراد به عنوان وجه برتر، کار سختی است.
در مورد حضرت امام(ره) قبل از پاسخ به این پرسش باید به شئون مختلف زندگی ایشان توجه نماییم. ایشان مثل غالب افراد جامعه یک سری شئون خصوصی دارند مثل پدر بودن، همسر بودن و... در زمینه علمی، ایشان استاد برجسته فلسفه و اخلاق بوده اند و البته به عرفان و ادبیات هم تسلط بسیار بالایی داشتند، اما فقاهت مبرزترین صفت ایشان است. حضرت امام(ره) در ردیف بزرگان تاریخ باشکوه مرجعیت شیعه میباشند، دایره مقلدان ایشان بخش عمده جهان تشیع را در برگرفته بود. در زمینه اجتماعی و سیاسی نیز ایشان رهبری یکی از بزرگترین انقلاب های تاریخ جهان را برعهده داشتند. انقلابی که اکثر تحلیلگران اجتماعی وقوع آن را نه تنها سخت بلکه غیر ممکن میدانستند. انقلابی که منجر به برپایی نظام مقدس جمهوری اسلامی شد و حضرت امام 10 سال، عالی ترین مقام این نظام نوپا بودند. از لحاظ معنوی هم علاوه بر سیر و سلوک عرفانی که ایشان داشتند تربیت جوانان خداجویی که مرزهای عرفان علمی و عملی را درنوردیده و مست از باده شهادت یک شبه ره صد ساله را پیمودند، بهترین نشان قدرت معنوی آن عزیز سفر کرده است.
همانطور که در ابتدای عرایضم اشاره داشتم، برای یک چنین عمر پر برکتی مشخص نمودن پر رنگ ترین بعد، کار سختی است. بالاخص که شخصیت یک فرد برآیند صفات متعدد آن فرد در ظرف زمان و مکان ایام زندگی میباشد. بی شک شجاعت حضرت امام(ره) بی نظیر است. شجاعتی که باعث میشود در اوج خفقان و در رفتاری غیر مرسومِ رفتار بزرگان آن زمان، ایشان پرچم قیام علیه حکومت ستم شاهی را بلند نمایند. این شجاعت سبب میشود که حضرت امام، اعلی درجه امر به معروف و نهی از منکر را که نسبت به سلطان جائر است را محقق سازند. شجاعت امام موجب میشود که آموزه های فقهی از دایره ی کلاس و درس و بحث، خارج  شده و در اجتماع تعیّن یابد. ایمان امام نیز یک ایمان فوق العاده و بی نظیر و در یک کلام ایشان " فناء فی الله" بودند. بهترین تعبیر در مورد ایمان حضرت امام(ره) را مرحوم شهید مطهری دارند که میفرماید: "چهار «آمن» در امام خمینی(ره) دیدم: آمن بهدفه، آمن بسبیله، آمن بقوله و آمن بربه". نتیجه این ایمان میشود صبر جمیلی که سبب میشود نه سختی غربت و تبعید، نه سختی غم از دست دادن فرزند و نه سختی از دست دادن بهترین یاران، ایشان را از هدفشان بازنگرداند. نتیجه این ایمان میشود نترسیدن از غیر خدا، همین روحیه است که باعث میشود در تمامی تحولات چه پیروزی و چه شکست امام را بر مدار آرامشی عرفانی ببینیم. انسان وقتی به درجه ای برسد که فقط از خدا بترسد، توفیقات و ناکامی های مادی ظاهری کوچکترین تغییری در وی حاصل نمی نماید. و بی شک امام خمینی (ره) در این زمینه به بالاترین درجات دست یافته بودند. زهد و  البته عدم زهد فروشی امام(ره) نیز کم نظیر است و دهها فضیلت دیگر که شمارشش از حوصله این مقال خارج است.
اما اگر بخواهم در ایشان فقط و فقط  یک ویژگی برتر  را بیان نمایم که متناسب با شرایط امروز جامعه باشد بی شک آن ویژگی " نوگرا بودن" است. این صفت در تمام شئون زندگانی ایشان ساری و جاری است. این صفت هم در زندگی شخصی و هم در ساحت اجتماعی ایشان و هم در مکتب فقاهتی ایشان مشهود است. سیر زندگانی حضرت امام(ره) یک زندگی نوگرایانه است؛ اصلا این نوع مبارزه که تبدیل به انقلاب میشود یک حرکت نوگرایانه است. به یاد داشته باشیم در اوایل قیام حضرت امام(ره)، خیلی از متعصبین ظاهرگرا میگفتند شاه شیعه است؛ چرا باید با وی مبارزه کرد؟ بسیاری از فتاوای حضرت امام(ره)، از حلیت شطرنج گرفته تا فتاوای تقریب گرایانه ایشان، نمود نوگرایی است. الگوی حکومت ایشان که پیوند جمهوریت و اسلامیت است خود الگویی نوگرایانه است؛ یا اصولا طراحی نهاد حکومتی مجمع تشخیص مصلحت نظام یک رفتار نوگرایانه فقهی است. برخورد ایشان با مقوله صدا و سیما و موسیقی و... یک رفتار نوگرایانه است. این نوگرایی سبب میشود ایشان هیچ وقت از سیر تحولات عقب نباشند. این نوگرایی سبب میشود نسل جوان و روشنفکر آن زمان در جریان انقلاب همراه ایشان شوند. لذا فکر میکنم نوگرا بودن مهمترین وجهه حضرت امام(ره) است. این نوگرایی به ایشان قدرت حل مسائل و بن بست ها را در عین حفظ اصول میدهد. امام(ره) فرد نوگرایی است که اسیر پیرایش و آرایش های خرافی نمیشوند، لذا میتوانند تحولات زمان را با شریعت مقدس هماهنگ نمایند. از همین رو هم هست که ایشان به شدت مورد انتقاد متحجرین قرار میگیرند. خود حضرت امام خمینی، سختیی را که از دست این متحجرین و متعصبین متحمل شده بودند را در ردیف بالاترین سختی ها میدانستند. در اندیشه ی امام خمینی(ره) شرایط زمانی و مکانی شرط اصلی افتاء در خصوص مسائل سیاسی و اجتماعی و..... می باشد که خود همین موضوع کلید حل بسیاری از معضلات اجتماعی امروز در ساحتهای مختلف است. اشتباه هست که فکر کنیم حضرت امام(ره) از روز اول مبارزه جایگاهی داشتند که تمام جامعه و شخصیت های مذهبی از ایشان اطاعت می نمودند؛ اما این قدرت امام بود که در عرف زمانه خود محصور نماند و یکی از بزرگترین اتفاقات تاریخ این کشور را رقم زد.
 چگونه امام را باید نگریست تا برای تمام نسل ها الگویی دست یافتنی و کارآمد باشد؟
قبل از پاسخ به این سوال باید به یک آسیب مرسوم در تعامل بین نسل ها اشاره کنم و آن این است که نسل فعلی از منظر خودش تاریخِ گذشته را مینگرد و نسل قبل  نیز میخواهد با منطق خودش امروز را بسازد. در این مواقع شکاف بین نسلی که کاملا هم طبیعی است، امکان دارد به یک گسست فرهنگی بدل شود. لذا در انتقال بین نسلی مفاهیم، باید دقت و ظرافت بسیار زیادی صورت بگیرد؛ بالاخص که ظهور فناوری های جدید باعث عمیق شدن شکاف بین نسلی شده است. بی شک انبوه اطلاعاتی که از طریق فضای مجازی به جوان امروز میرسد قابل قیاس با نسل قبل نیست. امروز فاصله جوان با انواع مکاتب فکری در حد فاصله وی با  گوشی تلفن همراهش یا رایانه شخصی وی میباشد؛ پس با نسلی مواجه هستیم که به سرعت میتواند بیاموزد و به همان سرعت میتواند تشکیک نماید لذا از همین منظر بنده پاسخ سوال شما را خواهم داد.
تفکر و مسلک حضرت امام(ره) برای ما به سان یک میراث گرانسنگ میماند. این میراث باید نسل به نسل منتقل شود. شرط مهم بقای خط امام(ره) همین انتقال بین نسلی میباشد. لذا در معرفی و شناساندن حضرت امام باید به منطق، ادبیات و اولویت های نسل های جوان واقف باشیم و آن را محترم بشماریم به عبارتی باید فرزند زمانه خویشتن شد. در اینجا لازم است متذکر شوم که برخورد و روشهای قهری با جوانان اثر عکس خواهد داشت و منتج به فاصله گرفتن نسل جوان خواهد گردید. خوشبختانه گفتمان امام نیز قابلیت این انعطاف را دارد چرا که برگرفته از تفکر اجتهادی شیعه است که عنصر زمان و مکان در آن تعیین کننده میباشد. در این چارچوب باید به اصول دستگاه فکری حضرت امام مراجعه کرد و اجازه داد موضوع ، مصداق و اولویت ها  را خود نسل ها تعیین نمایند در این صورت است که تفکر خط امام نسل به نسل ادامه میابد؛ البته اجتهاد درمقابل  نص صریح جایز نیست. این صحیح نیست که برای جذب عده ای ما کلیت ساختار اندیشه امام را تغییر دهیم بلکه کافیست ما اندیشه امام را با ادبیات نسل جوان و متناسب با دغدغه های این نسل بیان نماییم. متاسفانه امروزه گهگاهی شاهد آن هستیم که عده ای می خواهند امام(ره) را به نفع تفکر و جریان فکری خاص خود مصادره نمایند و برای این مصادره نیز از هیچ تلاشی فروگذار نیستند؛ این مصادره برای پیشبرد اهداف خود و تزریق تفکر خود به جامعه به اسم خط و راه امام (ره) گناهی نابخشنودی است که همه موظف به جلوگیری از این نوع رفتارها هستیم. اندیشه و راه امام خمینی (ره) مختص به یک جریان فکری و سیاسی خاص نیست که بشود از این ذخیره، به نفع خود و جریان فکری خود بهره برداری نمود. یقینا اگر ما در معرفی اندیشه و راه امام درست رفتار نماییم، نسل جوان امروز با تمام وجود آن را میپذیرد. من در برخورد با متولدین دهه هفتاد که چند سال بعد از رحلت امام به دنیا آمده اند علاقه و عشق به امام(ره) را به وضوح میبینم که این امر نشان از قابلیت تفکر امام برای زنده ماندن در امتداد زمان دارد.
 
بزرگترین و مهم ترین اثر امام در جامعه ایران را در کدام حرکت ایشان می دانید؟ و ارزنده ترین یادگار ایشان برای ملت ایران چیست؟
 سوال شما ناظر بر ایران است، لذا از این منظر باید به سوال پاسخ داد هر چند که قطعا پیام و هدف انقلاب اسلامی محدود به این خاک پر گوهر نمیباشد، اما همانطور که مرحوم شهید مطهری قائل به خدمات متقابل اسلام و ایران بودند قطعا میتوانیم قائل به خدمات متقابل انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام با ایران باشیم.
از این درگاه بنده مهمترین خدمت انقلاب اسلامی و حضرت امام به ایران را واژگونی نظام های سلسله ای و وراثتی و استقرار یک نظام مبتنی بر آرای مردم میدانم البته تاکید میکنم که این پاسخ یک پاسخ عام برای تمامی سلیقه های ایرانیان است قطعا تلاش ها و مجاهدت های حضرت امام مملو از دستاوردهای فراوانی بوده است. احیای دین در عرصه اجتماعی، تثبیت استقلال سیاسی کشور، ایجاد حس خودباوری در بین جوانان و تربیت جوانان مومن، بسط و گسترش گفتمان عدالت طلبی و توجه به اقشار ضعیف، ظلم ستیزی، استکبارستیزی و.... همه از آثار پربرکت زندگانی حضرت امام (ره) است که از منظر هر فردی یکی از این دستاوردها میتواند مهمترین دستاورد امام(ره) باشد. اما عنایت بفرمایید طبق سوال شما  بنده باید از منظر ایرانیت پاسخ این سوال را بدهم.
به نظر می آید همه ایرانیان به غیر از بعضی جریانات محدود فرقه ای که از خشونت و تنش در این جغرافیا استقبال میکند با توجه به روحیه صلح طلبانه قاطبه ملت شریف ایران خواستار صلح و ثبات در کشور هستند و  جریانات و سلایق متفاوت هیچ کدام از بروز ناامنی و درگیری در کشور استقبال نمیکنند.
بی شک وجود صندوق های رای که امکان جابه جایی قدرت ها را در کمال آرامش فراهم میاورد یکی از متغیرهای مهم برقراری این  آرامش در کشور است. با نگاهی به اوضاع خاورمیانه که در آن تحولات سیاسی غالبا با خشونت های شدید همراه است اهمیت این دستاورد مهم انقلاب اسلامی بیشتر نمایان میشود. اینکه ملتی با تنوع قومیتی و تکثر فکری در منطقه ای با تاریخی مملو از تنش و خشونت، مسیر آتی خود را در کمال آرامش از صندق های رای بگذراند، نشان از اهمیت دستاورد بزرگی است که امام خمینی برای ملت ایران به ارمغان آوردند. فی الواقع انتخابات- که همان سهیم کردن عموم جامعه برای انتخاب روش اداره کشور است- ضامن استمرار انقلاب اسلامی و ثبات ایران است .حضرت امام خمینی (ره) بخش عمده ای از عمر پربرکت خویش را، هم در بعد نظری و هم در بعد عملی به تبیین اهمیت انتخابات و استحکام بخشی این مهم در جمهوری اسلامی مصروف داشتند . تاکید حضرت امام خمینی(ره) بر انتخابات مختلف یک تاکید کم نظیر است. کاملا مشهود است که امام سعی دارند تمامی پایه های نظام جمهوری اسلامی بر اساس آراء و نظر عموم جامعه باشد اینکه در شرایط ترور و جنگ و... هیچ انتخاباتی حتی یک روز عقب نمیفتد نشانِ معماریِ مستحکمی است که حضرت امام(ره) در این زمینه بنا نهاده اند. رجوع به خواست عمومی مردم برای انتخاب روش اداره کشور مهمترین شاخصه ی فکری حضرت امام(ره) است. امام (ره) مردم را ولی نعمت می دانند که فی الواقع نیز همین است  هرکس از مردم فاصله بگیرد یقیناً بدانید از اندیشه و راه امام(ره) نیز فاصله گرفته است.
خوشبختنانه این مسیر مراجعه به آرای مردمی برای جابه جایی در ارکان تصمیم ساز کشور هنوز به شیوه ای کاملا کارآمد در تقویت نظام و ثبات کشور در حال عمل کردن است. وقتی صندوق رای در یک کشور تثبیت شود، تغییر و تحولات در قدرت، دیگر تبدیل به زلزله های مهیب ویرانگر سیاسی نمیشود. زلزله هایی که میتواند به تجزیه یک کشور منجر شود؛ هر چند از مشروطه بیش از 100 سال میگذرد و قبل از انقلاب اسلامی انتخابات مجالس را داشته ایم، اما به غیر از مقاطعی خاص تغییرات حاصل از انتخابات در ساختار قدرت، تغییرات قابل توجهی نبوده است در حالی که در جمهوری اسلامی اینچنین نیست و جابه جایی های در قدرت از طریق انتخابات بسیار معنادار میباشد.
بی شک اعتقاد راسخ حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی)، دو رهبر عالی انقلاب اسلامی به رای مردم، یکی از دلایل تثبیت مکانیزم صندوق های رای در جمهوری اسلامی و به طور میانگین برگزاری سالی یک انتخابات در کشور است. این نکته وقتی بارزتر میشود که توجه نماییم تحولاتی که در دولت ها و مجالس از مجرای انتخابات به وجود می آید تغییرات جزئی و بی اهمیت نیستند بلکه جابه جایی هایی در قدرت رخ میدهد که معادلات جهانی را متاثر مینماید و این یعنی ثبات و پایداری یک ساختار سیاسی که میتواند این جابه جایی های گسترده در قدرت را در چارچوب خود تحمل نماید. ثباتی که به حفظ و آرامش ایران منتج میشود. از همین رو است که رهبری معظم انقلاب میفرمایند: "مردم همه شرکت کنند در انتخابات حتّی آن کسانی که نظام را قبول ندارند برای حفظ کشور، برای اعتبار کشور بیایند در انتخابات شرکت کنند". همین فرمایش معظم له گواه این است که انتخابات مایه آبرو و اعتبار کشور است و در نتیجه مراجعه به آراء عمومی برای مشخص نمودن روش اداره کشور را می توان مهمترین دستاورد حضرت امام خمینی(ره) دانست.
فکر می کنید کدام بخش اندیشه امام امروز بیشتر در معرض تحریف قرار گرفته است؟
قطعا نسبت به اندیشه امام(ره) تحریفاتی هدفمند صورت می گیرد. بی تردید افراد و جریانات داخلی و خارجی که از حرکت تاریخ ساز ایشان ضربه خورده اند نیک میدانند که امام از دل و ذهن و اعتقاد این ملت حذف شدنی نیست لذا تنها چاره ای که میماند تحریف تفکر امام است  این یک بخش قضیه است؛ اما عدم شناخت صحیحِ امام، جنبه دیگری هم دارد و آن این است که شخصیت امام شخصیت جامعی است که برای اکثریت جامعه، نزدیک شدن به این جامعیّت کار سختی است. لذا ناخواسته و بر حسب ظرفیت ها، علایق، استعدادها، تجارب و موقعیت های اجتماعی خود، به بخشی از ابعاد تفکر امام گرایش و اشتیاق بیشتری پیدا میکنند. حالا تصور کنید برخی از این افراد، مراجع فکری و اجتماعی جامعه باشند؛ یقینا نحله ها و گروههای شکل میگیرد که به طور جمعی درکی کامل و تفسیری جامع از تفکر امام(ره) ندارند. امروز شاید یک جریان ما در کشور بیشتر به وجوه مبارزاتی امام تاکید کند و یک جریان دیگر بیشتر بر روحیه آزادی خواهانه امام. جالب است بعضی از بندهای وصیت نامه حضرت امام(ره) جزء ادبیات لا ینفک هر دو جناح عمده کشور شده است و کمتر دیده شده است که جریان مقابل از آن بخش ها استفاده کند. حال کدامیک درست میگویند؟ واقعیت این است که هر دو جریان، بخشی از حقیقت تفکر امام(ره) را میگویند، اما ناقص. امروز بیشتر ما با این مسئله مواجه هستیم که جریانات، حسب مسائل خود امام را معرفی میکنند و این امر واقعا پسندیده نیست. متاسفانه برخی مواقع اصول بنیادین تفکر حضرت امام که با هیچ تفسیری قابل تغییر نیست، مورد مناقشه قرار میگیرد و ما نباید با تفکر امام(ره) گزینشی برخورد کنیم. من بارها گفته ام، هم تفکری که رای مردم را تزیینی میداند و معتقد است امام از سر مصلحت واژه جمهوری را در الگوی حکومت به کار برده اند در مقابل اندیشه امام هستند و هم آنانی که شعار جمهوری ایرانی میدهند. بیان امام در این زمینه بسیار صریح و قاطع  است .جمهوری اسلامی نه یک کلمه کم نه یک کلمه زیاد. الگوی مطلوب حکومت حضرت امام کاملا روشن است. جمهوری اسلامی مبتنی بر آرای مردم با هدایت و رهبری ولایت فقیه که نقش ستون فقرات نظام را دارد. این الگو اساسا قابل خدشه نیست. اگر کسی این اصول را نپذیرفت بی تردید در اعتقادش به امام باید تردید کرد.
                                                                                                                   
امام برای شما یک پدر بزرگ است یا رهبر انقلاب ؟
طبیعی است که هر دو ، قطعا نوه امام بودن بدون التزام به مبانی تفکر امام هیچ ارزشی ندارد. بنده و تمامی بیت امام سعی داریم همواره در مسیر ایشان گام برداریم و معتقدم در غیر این صورت نتوانسته ایم شکر نعمت انتساب به ایشان را به جای بیاوریم. نواده ی بزرگ مرد تاریخ ایران افتخاری است که خداوند قسمت من نموده است و خداوند را از این بابت سپاسگزارم. این که انسان در فضایی رشد و نمو نماید که آکنده از یاد امام باشد، مایه مباهات است. اما این انتساب همان قدر که شیرین و روح فزا هست، سخت هم هست. مخصوصا اینکه بعد از گذشته قریب به سه دهه هنوز محبت مردم و حتی جوانان و نوجوانانی که امام را ندیده اند در دل مردم زنده است. این که پیوسته با شاخص های رفتاری این انسان بزرگ سنجیده شوی مسئولیت بسیار دشواری است. همواره از خداوند مسئلت دارم که مرا پیوسته در مسیر این انسان بی نظیر که به تعبیر مقام معظم رهبری تا نزدیکی مرزهای عصمت پیش رفت قرار دهد.

  تعداد بازديدها: 2024

    نسخه قابل چاپ