جماران: بدون شک دوران قبل از اسلام دوران جاهلیت بوده که اوصاف جاهلیت قبل از اسلام در خطب گوناگون نهج البلاغه آمده که مجموعا چهار عنوان دارد .
شاخصه های الجاهلیةالاولی
۱ – فقر معنوی:
در نهج البلاغه آمده:«نه تنها در آن دوران هیچ نورهدایتی نبود بلکه روزگار پستی و ضلالت بود»(خطبه ۸۹ ).
و می فرماید:«تنها نشانه مورد توجه شما بت هایتان بود» (خطبه ۲۶ ).
۲ – فقر اقتصادی:
می فرماید: «شما در بدترین محل زندگی که دارای زمین بسیار سخت و افعی های کشنده بود زندگی می کردید در حالی که آب نوشیدنی تان آب فاسد و مانده بود و غذای شما مردار بود ....» (خطبه ۲۶)
۳ – فقر امنیتی:
در همان خطبه متذکر می شود که: «خون شما به راحتی ریخته می شد و عزیزان شما از خانواده تان نابود می شدند...»
۴ – فقر شخصیتی:
می فرماید: «شما در گرو سلطانی مسلط بر همه هستی تان زیست می کردید؛ به طوری که هیچ اختیاری از خود نداشتید....»(خطبه ۱۹۲)
به سبب ظهور اسلام عزیز این فقر ها و جاهلیت ها رخت بربست.
بازگشت به جاهلیت
اما بعد از اندکی که درست بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) می باشد شرائط دگرگون شد و این مردمان بی چاره به دوران ماقبل اسلام بازگشتند؛ «انکم صرتم بعد الهجرة اعرابا»
و نتیجه آن شد که چیزی غیر از اسم اسلام باقی نماند؛ ماتتعقلون من الاسلام الا باسمه و لاتعرفون من الایمان الا رسمه... (خطبه ۱۹۲)
جاهلیت جدید امت اسلام
مهم آن است که بررسی کنیم اینکه حضرت امیر(ع) می فرماید از دین و اسلام فقط نام آن برای شما ماند که ظهور دوباره «جاهلیت» است. این حقیقت یعنی جاهلیت جدید امت اسلام در نامه ۶۲ که به مالک اشتر نوشته آمده: «آسی ان یلی امر هذه الامة سفهاوها و فجارهاویتخذوا مال الله دولا وعباده خولا و الصالحین حربا و الفاسقین حزبا».
یعنی «ناراحتی من در این است که امور این امت به دست بی خردان و تبهکارانی که از ورود به معصیت خوفی ندارند افتاد و نتیجه اش این شد که اموال الهی دست به دست شده هر که هرچه توانست خورد و برد. و بندگان الهی به منزله عبید در آمدند و خوبان به جرم های ساختگی درحکم محارب شمرده شدند ومعلوم الحالان تبهکار به حاکمیت نزدیک شدند».
شاخصه های جاهلیـت جدید
۱- بی عقلان و بی تدبیران، متولی امور می شوند.
۲ - تبهکاران دیروز چهرهای مقدس جامعه می شوند.
۳ ـ «بیت المال» با توجیه های به ظاهر شرعی از «اموال شخصی» به حساب می آید.
۴ ـ بر شخصیت افراد جامعه مسلط شده و آنان را در فرمان و اطاعت محض خود در می آوردند.
۵ - چهره های خدوم و مخلص به عنوان مفسد و محارب به دادگاه کشیده می شوند.
۶ - چهره های منفی و معلوم الحال کبوتر حرم سیاست می شوند.
جاهلیت نوین و مدرن امروزه
این همان «جاهلیت نوین» است که متاسفانه در برخی از جوامع اسلامی طنین انداز شده و ما امروز برای اثبات جاهلیت در جامعه ای نباید به دنبال «مردار خواری» یا «نوشیدن آب گندیده» توسط مردمان آن جامعه باشیم .
آنها نمونه و مظاهر «جاهلیت اولی» بود و امروز «جاهلیت» به شکل «مدرن و مترقی و نوین» وارد زندگی و خانواده و جامعه مسلمین شده که با دقت در همان نامه ۶۲ نهج البلاغه می شود یافت.
و البته که «فقر اقتصادی» درجامعه اسلامی اگر وارد شود آحاد جامعه را به سوی اعمـــال جاهلــــی می کشاند همانطوریکه «فقر امنیتی» و خصوصا «فقر شخصیتی» با ابزار و توجیهات جدید سیاسی و بعضا دینی در بخش «جاهلیت نوین» قابل ارزیابی می باشد.
